Kanunlar ile belirli statülerde çalışan veya gelir kazanan kişilerin sosyal sigorta kapsamında olmasının düzenlendiği durumlarda bu sigortalılık halleri “ZORUNLU” sigortalılık niteliğindedir. Örneğin bir işçinin iş sözleşmesi ile bir işverene bağımlı olarak çalıştığı durumlarda sosyal sigorta bakımından sigortalı olması zorunludur. Bir başka deyişle işçi ile işvereni sigortasız olarak çalışma konusunda kendi aralarında bir anlaşma yapamazlar yada yapsalar dahi bu anlaşmanın hiçbir hukuki geçerliliği yoktur. Zira işverenin bu şekilde çalıştırdığı işçiyi SGK’ya bildirmesi kanunen zorunludur. Aynı şekilde çalışan işçinin gerçek ücreti üzerinden prim ödenmesi için işçinin gerçek ücretinin SGK’ya bildirilmesi de zorunludur yani işçi ile işveren aralarında anlaşarak gerçek ücretin altında bir ücreti bildirmeleri hukuken geçersizdir.

Benzer şekilde kendi nam ve hesabına bağımsız olarak çalışanların (serbest mimar, avukat, esnaf vb) da bu çalışmalarından dolayı sigortalı olmaları zorunludur. Ancak bu kişiler kendi kazançlarını kendileri bildirdikleri ve işçi ücreti gibi başkasından almadıkları için prime esas kazançlarını bir asgari ücret ile 7,5 asgari ücret arasında bir tutarı kendileri belirler ve bu tutar üzerinden prim öderler.

Son olarak memur statüsünde çalışanların da sigortalılıkları zorunlu sigorta niteliğindedir.

Yukarıdaki üç statüden birincisi gruptakiler eski deyimle SSK’lı, 5510 sayılı Kanun sonrası Kanun’un 4. Maddesinin 1. fıkrasının  (a) bendinde düzenlenmesine atıfla 4/1(a) veya 4/a sigortalısı olarak isimlendirilmektedir. İkinci gruptakiler eski deyimle Bağkur’lu yeni deyimle 4/1(b) veya 4/b ve son gruptakiler eski deyimle Emekli Sandığı mensubu yeni deyimle 4/1(c) veya 4/c olarak isimlendirilmektedir.

“İsteğe Bağlı Sigortalılık” isminden de anlaşılacağı üzere yukarıda anlatılanla üç statüde yani zorunlu olarak sigortalı olarak çalışmayanların kendi istekleriyle sosyal sigortalı olmaları anlamına gelmektedir. 1 Ekim 2008 öncesinde daha önce zorunlu Bağkur’lu olup bu sigortalılığı sona erenler sağlık primli veya primsiz olarak “isteğe bağlı Bağkur’lu” ve yine daha önce  SSK’lı çalışmış olanlar da çalışmadıkları dönemde “isteğe bağlı (SSK) sigortalı” olabilirken, memuriyetten geçici veya sürekli ayrılmış olanlar ise “isteğe bağlı iştirakçi (ES)”  olabilirlerdi. Ancak son düzenlemeler sonrası daha önce herhangi bir zorunlu sigortalılığı olmayanlar da SGK’ya başvurarak isteğe bağlı sigortalı olabilmektedirler. 1 Ekim 2008 öncesinde SSK’lı hizmeti olanlar işten ayrıldıktan sonra isteğe bağlı sigortalı olduklarında isteğe bağlı sigortalılık günleri de SSK’lı gün gibi değerlendirilirken 1 Ekim 2008 sonrasında daha önce geçmişte hangi statüde hizmeti olursa olsun isteğe bağlı sigortalılık günleri artık Bağkur’lu gün gibi değerlendirilmektedir.