Zorunlu ve isteğe bağlı sigorta arasındaki farklar nelerdir?

Belirli statülerde çalışan veya gelir kazanan kişilerin sosyal sigorta kapsamında olması kanunlar ile düzenlenmiş ise bu sigortalılık halleri “ZORUNLU” sigortalılık niteliğindedir. İş sözleşmesi ile bir işverene bağımlı olarak çalışıyorsanız veya kendi nam ve hesabınıza bağımsız olarak çalışan bir serbest mimar, avukat, esnaf iseniz veyahut memur iseniz sigortalı olmanız zorunludur. Eski deyimlerle birinci grup SSK’lı (4/a), ikinci grup Bağkur’lu (4/b) ve son grup Emekli Sandığı mensubu (4/c) olarak isimlendirilmektedir.

“İsteğe Bağlı Sigortalılık” ise isminden de anlaşılacağı üzere yukarıda anlatılan üç statüde zorunlu sigortalı olarak çalışmayanların kendi istekleriyle sosyal sigortalı olmaları anlamına gelmektedir. 1 Ekim 2008 öncesinde SSK’lı hizmeti olanlar işten ayrıldıktan sonra isteğe bağlı sigortalı olduklarında isteğe bağlı sigortalılık günleri de SSK’lı gün gibi değerlendirilirken bu tarih sonrasında daha önce geçmişte hangi statüde hizmeti olursa olsun isteğe bağlı sigortalılık günleri artık Bağkur’lu gibi değerlendirilmektedir.

Prim oranları ve faydalanılan haklar nelerdir?

İsteğe bağlı sigortalılar için % 20 uzun vadeli sigorta kolları (malullük, yaşlılık ve ölüm) ve % 12 genel sağlık sigortası primi öderler ancak çalışmadıkları için hastalık, analık veya işsizlik ödeneği almadıkları için hastalık, analık ve işsizlik sigortası primi ödemezler. Bundan dolayı işçi statüsünde bir kişi için toplam prim oranı % 37,5 iken isteğe bağlı sigortalıların prim oranı % 32’dir.

İsteğe bağlı sigortalı olarak yaşlılık (emeklilik) ve maluliyet aylığı ile ölüm halinde geride kalan eş ve çocuklara ölüm aylığı bağlanması mümkün olmaktadır.

Kimler isteğe bağlı sigortalı olabilir?

Zorunlu sigortalı olmayı gerektirecek şekilde çalışmayanlar, sigortalı olarak çalışmakla birlikte ay içerisinde 30 günden az çalışanlar (part-time çalışanlar) veya son bir yıl içinde 360 günden az çalışan ya da tam gün çalışmayanlar, kendi sigortalılığı nedeniyle aylık bağlanmamış olanlar ve 18 yaşını doldurmuş olanlar isteğe bağlı sigortalı olabilirler.

Kanun’da “isteğe bağlı sigortalı olabilmek için “Türkiye’de yasal olarak ikamet etme” şartı olduğu için isteğe bağlı sigortalı olabilmek için ikamet adresinin Türkiye’de olması gerekmektedir. Ancak Türkiye ile diğer ülkeler arasında yapılan sosyal güvenlik sözleşmelerine göre İngiltere (Birleşik Krallık/UK), Fransa, İsveç ve İsviçre’de yaşayan Türk vatandaşları ikametleri Türkiye’de olmasa dahi isteğe bağlı sigortalı olabilmektedirler. Ayrıca Türkiye ile sosyal güvenlik sözleşmesi imzalamamış ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurtdışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen (5g) ve yurtdışına çıkmadan önce ikameti Türkiye’de olan Türk işçiler de Türkiye’de isteğe bağlı sigortalı olabilirler.

İsteğe bağlı sigortalı olmak için nasıl/nereye başvurulur?

İkamet (MERNİS’teki yasal yerleşim yeri) adresiniz Türkiye’de ise “İSTEĞE BAĞLI SİGORTA GİRİŞ BİLDİRGESİ”ni doldurulup ikamet adresinizin bağlı olduğu sosyal güvenlik merkezi veya il müdürlüğüne bizzat verebilir veya kayıtlı posta (iadeli taahhütlü) ya da APS ile gönderebilir veyahut e-devletten başvuru yapabilirsiniz.

İkamet adresiniz yurtdışında ise elle doldurduğunuz formu yurtdışında yaşadığınızı belirten bir dilekçe ekinde nüfus kaydınızın olduğu il/ilçedeki sosyal güvenlik merkezi veya il müdürlüğüne Post Office’den kayıtlı posta ile göndermeniz gerekmektedir.